HÔM NAY
01/3 LÀ NGÀY MẤT CỦA BS. ALEXANDRE YERSIN NGƯỜI PHÁP GỐC THUỴ SĨ CÓ CÔNG LAO TO LỚN ĐỐI
VỚI VIỆT
Hiện nay cà chua, cà rốt, các loài Hoa phương
Tây ở Đà Lạt... ;cà phê, Điều, Tiêu.... mà Việt
Tốt nghiệp tiến sĩ y khoa
với đề tài bệnh Lao, nhưng Yersin và thầy hướng dẫn của mình là giáo sư Roux
nổi danh với phát minh ra vắc xin bạch hầu. Thành tựu của ông khiến thiên tài
Louis Pasteur chú ý và được nhận vào làm ở viện Pasteur Paris danh giá. Nhưng
máu thám hiểm trong người khiến ông nằng nặc xin nghỉ việc để đi làm thuỷ thủ
tàu viễn dương "dù chưa có kinh nghiệm đi biển bao giờ". Ông nói
"đời mà không đi, thì còn gì là đời".
Các lần đi thám hiểm và
quay lại Pháp, ông đều được Louis Pasteur "mời ăn tối và nghe báo
cáo", "thấy thú vị trước các thông tin mới mẻ do Yersin kể".
Pasteur yêu cầu ông hãy làm gì thì làm cho trọn vẹn để "vang danh thiên
hạ, giúp nhân loại". Vâng lời thầy, Yersin xách đồ đạc lên tàu vượt ngàn
hải lý, mặc cho gió bão khôn lường. Hình ảnh học trò khăn gói xuống thuyền dọc
ngang quả đất sau khi học xong là hình ảnh vô cùng đẹp của những người có LÝ
TƯỞNG SỐNG.
Sang Việt Nam, ông làm bác
sĩ trên tàu giữa Sài Gòn, Manila, Hải Phòng rồi sau đó định cư ở Nha Trang, sau
một lần tàu cập bến và ông phải lòng với cảnh sắc nơi đây. Đầu thế kỷ 20, ông
tham gia hội đồng sáng lập và là hiệu trưởng đầu tiên của ĐH Y Khoa Đông Dương
(nay là Y Hà Nội), xây dựng toàn bộ giáo trình sơ khởi và nhận thức y đức cho
các thế hệ bác sĩ, quy hoạch các bệnh viện ở các tỉnh thành khắp Việt Nam theo
khoảng cách địa lý để "ai bị bệnh cũng có chỗ gần nhất mà đến trị kịp
thời". Nhưng Hà Nội cũng chỉ có thể giữ chân ông được 2 năm. Ông quay trở
lại Nha Trang, thực hiện chuỗi những ngày làm khoa học và thám hiểm khắp núi
rừng Đông Dương. Ông là người đã tìm ra cao nguyên Lang Biang và quy hoạch Tp
Đà Lạt, xây dựng viện Pasteur Đà Lạt và phát triển mạnh hơn cho viện Pasteur
Sài Gòn, Hà Nội. Trại ngựa nuôi lấy huyết thanh sản xuất vắc xin của ông nằm ở
suối Dầu là trại ngựa thuốc lớn nhất châu Á khi đó. Ông còn cho trồng cây ký
ninh để trị bệnh sốt rét. Ông từng mong muốn Diên Khánh là nơi sản xuất thuốc
men cho cả Đông Dương.
Ông cũng là người mang cây
cao su, ca cao, cà phê (thậm chí ông cho thử nghiệm cây điều từ Brazil và tiêu
đen từ Ấn Độ ở nông trại của mình), đến bây giờ chúng ta đã có hàng tỷ đô la
xuất khẩu. Ông thử nghiệm nhiều giống cây ôn đới như cà rốt súp lơ su su lay-ơn
cẩm tú cầu xà lách xông cà chua....(hầu như tất cả các loại rau củ mang tiếng
Pháp đều là do ông và bạn bè đồng sự ông mang qua). Ông còn nuôi cừu trồng nho
ở Phan Rang, nuôi đà điểu ở Ninh Hoà, thử nghiệm trồng quy mô lớn cây cà phê ở
Lâm Đồng, Đăk Lăk và Pleiku. Ông cũng là 1 triệu phú nhờ trồng cao su xuất bán
cho hãng lốp xe Michelin và là cổ đông chính của ngân hàng HSBC. Ông cho rằng "tôi
phải kiếm tiền kiểu khác chứ không tài nào cầm được tiền của các bệnh
nhân". Toàn bộ tiền lãi của ông đến nay vẫn còn và vẫn bí mật chuyển đều
đặn về 1 quỹ từ thiện và quỹ nghiên cứu khoa học.
Với tầm nhìn vĩ đại, bác
sĩ Yersin không chỉ làm khoa học mà còn giỏi nhiều thứ. Ngoài việc mang sang
cho chúng ta bao nhiêu giống cây trồng vật nuôi mới lạ, khám phá và xây dựng
Sapa Đà Lạt Bà Nà...thành những nơi du lịch nghỉ dưỡng, ông còn tham gia quy
hoạch đô thị khu trung tâm Sài Gòn Hà Nội Nha Trang Đà Nẵng Hải Phòng, ranh
giới các tỉnh....mà chúng ta ngày nay hay có cụm từ "ngày xưa người Pháp
đã quy hoạch chỗ này là, chỗ kia là..". Ông đã giúp người Việt chúng ta có
được nền tảng kinh tế ban đầu từ một nước thuần nông lạc hậu, những công trình
về hạ tầng, giáo dục, y tế. Do chính quyền Pháp khi đó rất tín cẩn ông, vì ông
đi nhiều khám phá nhiều. Hầu như mọi ngóc ngách ở Lào, Việt Nam và Campuchia
đều có dấu chân ông. Núi cao vực sâu, thú dữ, bệnh tật...không hề làm ông nản
bước. Ông luôn yêu cầu Pháp phải xây dựng nhiều trường học ở các tỉnh của Việt
Nam và ý kiến cho Pháp đầu tư tiền để xây đường sắt Bắc Nam từ ga Hà Nội đến ga
Sài Gòn, hiện chúng ta vẫn còn đang khai thác. Con đường quốc lộ 1A thời đó là
con đường đất nhỏ xíu (gọi là con đường cái quan) bề rộng chỉ có 2-3 mét từ
thời chúa Nguyễn đã được ông "bày vẽ" cho kè đá, rải nhựa, mở rộng
nâng cấp để xe ô tô có thể chạy được. Ông nói phải ưu tiên làm con đường to
nhất, tốt nhất gọi là quốc lộ, chạy ngang qua hết các tỉnh ven biển để người
dân tỉnh nào cũng có thể hưởng lợi từ giao thông. Đường sắt Phan Rang đi Đà Lạt
cũng là ông tư vấn cho toàn quyền Doumer làm. Các trạm khí tượng từ Sapa đến
Mẫu Sơn đến Bạch Mã, các ngọn hải đăng ngoài biển mà chúng ta thường nói
"do Pháp xây" là do ông chọn vị trí. Những gì ông có thể nghĩ ra, ông
đã làm tất cả cho người Việt.
Ông sống 1 mình, giản dị ở
Nha Trang đến cuối đời, 1 cuộc đầy ắp những chuyến đi thám hiểm và thành tựu.
Nha Trang cũng là nơi tiếp cận điện ảnh đầu tiên của nước ta do ông mang về
chiếu. Có lần khi trẻ con vào nhà ông xem phim và nghịch phá những chậu hoa
quý, gia nhân toan ra mắng nhưng ông bảo "thôi đừng la trẻ nhỏ, nghe lớn
tiếng chúng sẽ sợ". 1 lần ông lái xe hơi trên đường, 1 người dân bất cẩn
lao vào xe ông và bị tai nạn. Dù lỗi của người đi bộ rành rành nhưng ông chạy
xuống giúp họ băng bó, xin họ tha thứ và kiên quyết trả lại xe cho chính phủ,
đi xe đạp, vì theo ông "dân chúng xứ này chưa quen luật lệ nên đi lại vô
tư, mình đi xe đạp có va chạm thì cũng không gây thương vong cho họ". Có
lần ông lên Tây Nguyên tìm thuốc, người dân tộc đã bắt ông, định hành quyết.
Nhưng họ nhìn vào mắt ông, thấy một sự chân thành và thiện lương kỳ lạ, họ lại
thả ông ra. Ông sau đó chữa trị bệnh cho cả buôn làng và gửi thuốc men lên cho
họ đều đặn. Ngôi nhà của ông là trại tế bần khổng lồ cho người sa cơ lỡ vận, ốm
đau, bệnh tật, đói kém....của khắp vùng, mở cửa suốt ngày suốt đêm. Ông không
có vợ con vì dâng hiến phụng sự cả đời cho khoa học, nhưng người ta kính yêu
ông như cha mẹ ruột.
Trong khi nhiều trí thức
Việt Nam đi Pháp để hưởng thụ sự văn minh có sẵn của xứ người, ông như cá bơi
ngược dòng. Dù quê hương ông là đất nước Thuỵ Sĩ giàu có và xinh đẹp, dù tốt
nghiệp trường Y Paris và là một trong những nhà khoa học nổi tiếng nhất thế
giới khi ấy, ông vẫn xuống tàu đi đến một miền đất nghèo xa lạ. Ông nói
"tôi mãi mãi là một công dân Pháp, nhưng tôi yêu Việt Nam và sẽ phụng sự
tính mạng và cuộc đời tôi cho họ".
Đám tang ông là đám tang
lớn nhất Việt Nam lúc đó. Giây phút cuối đời, ông nhờ người quản gia dìu ông ra
phía cửa sổ, nhìn về phía biển, nơi ghi dấu 1 thời dọc ngang tuổi trẻ, rồi trút
hơi thở cuối cùng. Nghe tin ông mất, người dân Nha Trang bỏ hết công ăn việc
làm để lo hậu sự. Tàu bè ngoài biển vội vã cập bến xóm Cồn, ngưng mọi hoạt động
đánh bắt trong nhiều ngày. Những phụ nữ tiểu thương bán cá đã bỏ hết cá mắm
tiền bạc danh lợi mỗi ngày, bỏ cái nón lá quen thuộc để đeo khăn tang trắng xoá
trên đầu, xuống đường đưa tiễn, khóc hết nước mắt. Người dân Hà Nội, Sài Gòn,
Đà Lạt, các thành phố lớn khác châu Á yêu quý ông, nhất là người Hongkong, nơi
ông đã thành công trong việc giúp hàng triệu người dân ở đây thoát khỏi nỗi
kinh hoàng do dịch cúm. Úc từng mời ông sang thành lập viện Pasteur cho họ
nhưng ông đã từ chối. Hongkong thì tìm mọi cách giữ ông lại, nhưng ông vẫn
khăng khăng quay về dải đất hình chữ S mà ông trót yêu thương. Năm 1943, khi
ông mất, trí thức toàn thế giới, đặc biệt giới Y khoa và giới thám hiểm đã bày
tỏ sự thương tiếc vô hạn. Di chúc ông ghi giản dị "Tôi muốn được an táng ở
Suối Dầu, mộ thật nhỏ và nằm úp xuống, đầu quay về phía biển. Ông Bùi Quang
Phương (cộng sự lâu năm) đừng cho ai đem thi hài tôi đi nước khác. Mọi tài sản
xin tặng hết cho Viện Pasteur và những người cộng sự lâu năm đã làm việc với
tôi".
Nếu bạn đã từng 1 lần được
tiêm chủng, chích ngừa hay thậm chí ăn cà rốt, uống cà phê, đắp mặt cà chua
(trước đó thì người Việt chúng ta chỉ có cà pháo....để ăn với mắm tôm) thì hãy
biết ơn BS Yersin. Công lao của ông với dân tộc mình, với đất nước mình là
không bao giờ kể hết. Các bạn có thể đọc thêm tư liệu về bác sĩ Yersin để thấy
những tranh cãi lặt vặt, những suy nghĩ tầm thường đã phí thời gian cuộc đời
mình. Sách giáo khoa nên bổ sung nhiều bài học về ông để các thế hệ mãi mãi
biết ơn. Lòng biết ơn là thước đo của sự văn minh, ở mỗi cá nhân và cả dân tộc.
Và mỗi người, nếu đọc được
những dòng chữ trên thì hãy học tập ông ở tinh thần PHỤNG SỰ, CỐNG HIẾN. Không
nhỏ hẹp, vun vén cá nhân, cái xe - cái nhà - miếng đất - bằng cấp - chức vụ -
công danh, tiền tài mang về cho vợ cho con tầm thường nữa. Mạnh dạn vẫy vùng
biển rộng trời cao, dấn thân, xả thân vì MỘT LÝ TƯỞNG SỐNG của riêng mình. Bỏ
quê hương đi đến chỗ phồn vinh thì dễ, quay về làm cho nó giàu sang văn minh
thì mới khó. Mà khó cỡ nào, mình quyết tâm là làm được hết. Cuối đời, mình tự
hào vì đã góp phần vô việc MAKE A BETTER VIETNAM.
Phàm làm người, ai càng
sớm tìm được lý tưởng sống, thì càng có một cuộc đời ý nghĩa, trọn vẹn, không
hối tiếc.
Xuân Kỷ Hợi, 2019.
Tony
Nguồn:
http://nhinrabonphuong.blogspot.com/2019/06/mot-nguoi-vi-ai-ma-chung-ta-chiu-on-tony.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét